Ademhaling

In de literatuur worden sterke relaties gevonden tussen pijn en ademhaling. Hyperventilatie en het vasthouden van de ademhaling door bijvoorbeeld stress kan een oorzaak zijn voor het ontstaan van pijn. Ook is er een sterke associatie tussen ademhalingsproblematiek en chronische lage rug/bekkenpijn.  (Jafari, Courtois, Van den Bergh, Vlaeyen, & Van Diest, 2017)

In de literatuur komt regelmatig naar boven dat het uitvoeren van diepe ademhalingstechnieken zoals de buikademhaling een positief effect hebben op de behandeling van (acute)pijn.  Over de relatie met chronische pijn is minder beschreven.

De mechanismen die effect hebben op chronische pijn:

1. Cardiovasculaire en autonome mediatoren: baroreceptor sensitiviteit (BRS) en heart rate variability (HRV) vormen de link vormen tussen ademhaling en chronische pijn.

Baroreceptor sensitiviteit (BSR) en heart rate variability (HRV) zijn twee van de belangrijkste factoren wanneer we kijken naar gezondheid en de functionaliteit van de cardiovasculaire en autonome systemen bij mensen met chronische pijn.
De baroreceptor sensitiviteit is een maat van de baroreflex; het primaire homeostatische systeem dat belangrijk is voor het behouden van een stabiele gezonde bloeddruk. Veranderingen in de baroreceptor sensitiviteit zijn mogelijk betrokken bij de activiteit van het endogene pijnsysteem. Daarnaast blijkt uit recent onderzoek dat de baroreceptor sensitiviteit een sleutelrol speelt in de relatie tussen cardiovasculaire activiteit, respiratoire activiteit en pijndemping.
Heart rate variability (HRV) is de variatie in de tijdsintervallen tussen opvolgende hartslagen en wordt gebruikt als een maat voor de cardiale vagale tonus (de bijdrage van het parasympatische zenuwstelsel op cardiale regulatie)

2. Het fysiologische mechanisme om pijn te verminderen bij mensen met chronische pijn is een diafragmale ademhaling (DB).

Diafragmale ademhaling (DB) wordt meestal uitgevoerd in ruglig of zit. De patiënt krijgt de instructie om tijdens het ademen een langzame diepe beweging van de buik uit te voeren. Factoren die de fysiologische respons van deze ademhaling op pijn bepalen zijn de frequentie en het volume.
De normale ademfrequentie voor een volwassene in rust is zo’n 12-20 per minuut.  Bij diafragmale ademhaling loopt dit uiteen van 5 tot 8. Wat de beste frequentie bij de behandeling van chronische pijn is nog niet goed bekend. Door de significante relatie tussen lagere heart rate variability en hoge pijnintensiteit bij chronische pijn, is een frequentie gewenst die het grootste effect heeft op hfHRV. Bij gezonde mensen is hiervoor een frequentie van 6 optimaal. Een frequentie van 6 ademhalingen per minuut veroorzaakt spontane veranderingen in de bloeddruk, wat weer kan leiden tot een synchronisatie van de hartslag en de ademhaling, wat bekend staat als RF-breathing. De meest voorkomende frequentie van RF-ademhaling is 5,5 of 6 ademhalingen per minuut. Over het algemeen geldt, hoe dichter bij de RF-ademhaling, hoe hoger de niveaus van heart rate variability.
De efferente parasympatische activiteit naar het hart (zoals de cardiale vagale tonus) verhoogt tijdens de uitademing. Een verlengde duur van de uitademingsfase tijdens diafragmale ademhaling zorgt ervoor dat de cardiale vagale tonus verhoogt samen met de hfHRV tijdens de gehele ademhalingscyclus.

• De nervus vagus

De nervus vagus is de tiende hersenzenuw. Ze bestaat voor zo’n 80% uit afferente vezels en 20% uit efferente vezels. Vanwege de centrale rol in de bidirectionele overdracht van sensorische informatie tussen het brein en het lichaam, lijkt deze zenuw een veelbelovend route om de pathofysiologie van chronische pijn te behandelen. Stimulatie van de nervus vagus leidt bij dieren tot een vermindering van pro-inflammatoire cytokinen en bij mensen vermindert het de sympatische tonus door invloed uit te oefenen op de serotonergische en noradrenergische neuronen, vermindert het markers van oxidatieve stress, reduceert activiteit van de amygdala en de hippocampus, versterkt de activiteit van de insulaire cortex en de linker prefrontale cortex, en drijft het antinociceptieve effect van pijnstillers.
Daarom is het een betere optie om via diafragmale ademhaling endogeen de n. vagus te stimuleren. Verschillende vormen van slow paced breathing hebben effect op de breinactiviteit, wat mogelijk gemedieerd wordt door de n. vagus via het diafragma. Deze cardiorespiratoire stimulatie van de n. vagus kan sommige positieve emotionele en cognitieve voordelen van diafragmale ademhaling verklaren. Diafragmale ademhaling kan mogelijk de pathofysiologische processen verminderen die betrokken zijn bij centrale sensitisatie, en zo pijn verminderen. Onder de neurontypes in de n. vagus zijn er vezels die specifiek de longen en luchtwegen innerveren en die vitaal zijn voor diafragmale ademhaling. Diafragmale ademhaling kan via verschillende hersenstructeren een belangrijk component zijn in de antinociceptieve effecten van vagale stimulatie. Omdat stimulatie van de vagus, bijvoorbeeld via de ademhaling, ook affectieve en cognitieve netwerken beïnvloed die geassocieerd zij met pijn is een psychologisch route ook aannemelijk.
Psychologisch gezien kan pijn ervaren worden als (a) zintuigelijk-sensorisch (bv brandend, stekend) of (b) affectief (onprettig, verstorend). Combinaties zijn hier mogelijk. De sensorische aandacht voor de pijn heeft mogelijk vooral effect op de pijn intensiteit, terwijl de affectieve component vooral het onaangename van de pijn beïnvloed. Hoewel de pijnintensiteit vaak wordt gezien als primaire indicator voor chronische pijn, is dit mogelijk niet de beste maat voor succes van de behandeling van chronische pijn. Pijn die eerst alleen als sensorisch wordt beschouwd, is latere ook geassocieerd met breinregio’s die zijn betrokken bij beloning en emoties. In de loop van de tijd wordt pijnintensiteit minder gelinkt met nociceptieve en meer met emotionele en psychosociale factoren. De positieve effecten van stimulatie van de nervus vagus op verschillende cognitieve en affectieve processen zijn een aanwijzing dat psychologische factoren moeten worden meegenomen in studies en behandelingen die vagale pijnmodulatie onderzoeken.

Bron: Paccione, C. E. and H. B. Jacobsen (2019). “Motivational Non-directive Resonance Breathing as a Treatment for Chronic Widespread Pain.” Front Psychol 10: 1207.

psychfysio.nl/een-model-voor-ademtraining-ter-vermindering-van-chronische-pijn